7.8 Dolina Środkowej Odry (mapy: B2-3, B5-6, B8-9, C31-37)

Mezoregion ten ciągnie się od Cigacic do Frankfurt an der Oder w Niemczech względnie Słubic (km 585) w Polsce. Administracyjnie należy do powiatu Frankfurt an der Oder (D) oraz województwa lubuskiego (PL). Od ujścia Nysy Łużyckiej (km 542,4) Odra stanowi granicę między Niemcami a Polską.

Długość omawianego odcinka rzeki wynosi około 113 km. Szerokość naturalnego obszaru zalewowego między Cigacicami (km 471) a Krosnem Odrzańskim (km 515) sięga 6 km. Dalej w dół rzeki, do ujścia Nysy Łużyckiej jego szerokość ma średnio 3 km, sięgając od 2 km w najwęższym aż po 6 km w najszerszym miejscu. Na północ od ujścia Nysy Łużyckiej naturalny obszar zalewowy rozszerza się do 9 km i zwęża się ponownie na kilka kilometrów powyżej Frankfurtu nad Odrą do 2,5 km. Rzeka ma swobodny przepływ poza odcinkami gdzie przewężenia doliny i wąskie obwałowania ograniczają obecny obszar zalewowy od 0,5 do maksymalnie 1 km. Powierzchnia dzisiejszego terenu zalewowego obejmuje nieco ponad 1/4 powierzchni doliny rzeki. Na tym odcinku Odry nie ma jazów. W obrębie polskiego fragmentu tego odcinka znajduje się wiele starorzeczy w różnych stadiach zalądowienia. W mezoregionie tym są dwa poldery.

Utworzone zostały tutaj dwa parki krajobrazowe - Gryżyński i Krzesiński. Zabudowa doliny rzeki jest tu niewielka. Zakłady przemysłowe znajdują się tylko w rejonie ujścia Bobru (km 516,2). Wzdłuż granicy państwowej chronione wałami fragmenty doliny zostały już w XIX-tym wieku zmeliorowane i osuszone dla wykorzystania rolniczego. Intensywna gospodarka rolna ma miejsce przede wszystkim poniżej ujścia Nysy Łużyckiej (dwa ograniczone obszary po niemieckiej i jeden po polskiej stronie).

Zachowały się dwa większe kompleksy leśne. Pomiędzy Cigacicami i Pomorskiem (km 480) dominują mezofilne lasy liściaste (04) i zbiorowiska przejściowe od łęgów wiązowych do mezofilnych lasów liściastych (03). Powyżej ujścia Gryżynki, pomiędzy 495 a 500 kilometrem rzeki, rosną zarówno łęgi topolowo- wierzbowe (01), jak i łęgi wiązowe (02). Pozostałe niewielkie powierzchnie zachowanych resztek lasów po polskiej stronie należą do łęgów olszowo- jesionowych (05) i olsów (06). Po stronie niemieckiej na dawnym obszarze zalewowym znajdują się skrawki zarówno łęgów wiązowych, jak i topolowo- wierzbowych. Poniżej ujścia Nysy Łużyckiej występują naturalne odnowienia topoli czarnej oraz wierzby białej i wierzby kruchej. Zarówno po polskiej, jak i niemieckiej stronie w międzywalu dominują zespoły łąkowe ze związku Alopecurion (10), na niektórych miejscach pojawiają się bogate gatunkowo łąki zalewowe (09) z selernicą żyłkowaną. Wielkoturzycowe szuwary (07) ze związku Magnocaricion rosną głównie w nie zmeliorowanych obniżeniach w brzeżnych częściach doliny rzeki lub w litoralu starorzeczy. Szuwary trzcinowe (07) (Phragmitetea) rozwijają się na odpowiednich stanowiskach wąskich obecnych obszarów zalewowych. W omawianym mezoregionie występuje zarówno rutewka żółta, jak i rutewka wąskolistna. Okrężnica bagienna jest pospolita w rowach melioracyjnych, rośnie jednak również na stanowiskach naturalnych w starorzeczach. Pod względem botanicznym odcinek ten jest jednak rozpoznany w stopniu niedostatecznym. Cenne biotopy łęgowe występują w rejonach ujść takich dopływów, jak Pliszka (km 567,5) i Ilanka (km 578,8) (Wołejko et Stańko, 1998).

Spośród gatunków ryb wskaźnikowych regularnie występują brzana, jaź, certa, sum i miętus, natomiast sporadycznie również świnka. Lokalnie w rejonie ujść Nysy Łużyckiej i Bobru rozwinęły się liczebne populacje świnki i brzany. W ujściu Bobru znajdują się również tarliska certy. W licznych starorzeczach i kanałach odwadniających w dolinie rzeki występuje piskorz.

Z punktu widzenia bioindykatorów ptasich odcinek rzeki między Cigacicami a ujściem Nysy Łużyckiej jest szczególnie interesujący. Licznie gniazdują tu ptaki łąkowe, przede wszystkim kszyk. Istnieją doniesienia, że odbywa tu lęgi również brodziec piskliwy. Na wielu stanowiskach stwierdzono obecność sieweczki rzecznej. Lasy zamieszkują dzięcioł średni i obie kanie, z których dominuje kania ruda. Zimorodek jest szeroko rozprzestrzeniony, natomiast brzegówka występuje tu nielicznie.

<< Poprzednia | Następna >>