Synteza

Podsumowanie istniejącego dotychczas stanu wiedzy na temat ostoi Natury 2000 w dolinie Odry przynosi następujące dane:

W całej dolinie Odry i jej najbliższym otoczeniu uznanych jest więc za godne ochrony (lub też już nią objętych) 48 obszarów o łącznej powierzchni 76 800 ha. Dodatkowo należy spodziewać się rozpoznania dalszych kilkunastu obszarów leżących bezpośrednio w obszarze zalewowym Odry lub też w jego najbliższym sąsiedztwie. Część z nich (Brandenburgia) jest już wyznaczona, lecz nie zostały zamieszczone w niniejszym raporcie z uwagi na brak dokładnych danych o ich granicach oraz motywach objęcia ochroną.

Obszary obecnie znane lub typowane do ujęcia w sieci NATURA 2000, lecz pominięte w obecnym Raporcie z uwagi na brak wyznaczonych granic:

Należy także zauważyć, że poza "Unteres Odertal" oraz "Eichwal und Buschmuhle" nazwy obszarów zgłoszonych do Dyrektywy przed rokiem 2000 (Chojnacki, Torkler 2000) są inne niż obecnie występujące w dokumentacjach ostoi.

Charakterystyka dotychczas wyznaczonych obiektów względem zajmowanej powierzchni kształtuje się następująco:

Zróżnicowanie powierzchni wynika z różnych funkcji poszczególnych ostoi:

  1. obszary o pow. 10-50 ha to na terenie Polski wyłącznie ostoje projektowane dla ochrony cennych zbiorowisk łąkowych (ze zw. Molinion, Alopecurion) wraz z towarzyszącą im fauną i florą. Obiekty te powinny zostać objęte ochroną rezerwatową o statusie rezerwatów częściowych (dla możliwości kontrolowanego wypasu i koszenia). Na obszarze Niemiec ostoje o porównywalnych powierzchniach wyznaczone zostały głównie dla ochrony zbiorowisk muraw kserotermicznych, wymagających zbliżonego statusu ochronnego oraz (1) dla ochrony zimowiska nietoperzy.
  2. obszary pomiędzy 51 a 1000 ha to obiekty związane z właściwą doliną Odry lub też leżące w jej pobliżu obejmujące jeden lub dwa blisko związane w szeregu sukcesyjnym typy siedlisk (zwykle zbiorowiska leśne oraz rozwijające się na odlesionym terenie łąki i pastwiska) lub też większe kompleksy leśne wraz ze starorzeczami i towarzyszącymi im zbiorowiskami roślinnymi. Tereny te powinny być chronione w ramach rezerwatów ścisłych lub częściowych, w zależności od dominującego na ich terenie typu biotopu lub wymagań ochrony poszczególnych cennych gatunków fauny i flory. Określenie typu ochrony szczególnie ważne jest na obszarze Niemiec, gdyż z reguły obszary o podobnych powierzchniach obejmują tu mozaikowo wykształcone zbiorowiska roślinne z jednego kręgu dynamicznego, w których zaprzestanie ekstensywnego użytkowania doprowadzić może do zubożenia bioróżnorodności i ujednolicenia typów siedlisk.
  3. obszary powyżej 1000 ha powinny w większości wypadków stanowić podstawę do tworzenia parków krajobrazowych, gdyż z reguły obejmują silnie zróżnicowane biotopy doliny rzecznej, wykształcone w wyniku długotrwałej antropopresji. Ich walory przyrodnicze związane są właśnie z mozaikowatością siedlisk, dla utrzymania której niezbędna jest okresowa aktywność człowieka. Na obszarze Niemiec w dolinie Odry na obszarach powyżej 1000 ha tworzone są Landschaftschutzgebiete, odpowiedniki polskich obszarów chronionego krajobrazu (Chojnacki, Torkler 2000) lub też Nationalpark (parki narodowe).
  4. trzy obszary dotychczas rozpoznane na terenie Polski: Międzyodrze, dolina Odry między Rzeczycą a Ścinawą oraz ujście Warty powinny być chronione w randze parków narodowych. W przypadku Międzyodrza szczególnie ważne jest połączenie go z Nationalpark "Unteres Odertal" w jeden polsko-niemiecki Park Narodowy, objęty wspólnym planem ochrony i wykorzystania turystycznego. Dla utrzymania wybitnych walorów przyrodniczych tego obszaru współpraca międzynarodowa wydaje się być absolutnie niezbędna. Dwa pozostałe obiekty leżą wyłącznie po stronie polskiej, jednak ich ranga przyrodnicza uzasadnia możliwość uzyskania aktywnej pomocy logistycznej i finansowej od zainteresowanych ochroną przyrody organizacji pozarządowych i fundacji z krajów EC.

W ramach proponowanych ostoi ochronie podlega różna liczba siedlisk wymienionych w załączniku I do Dyrektywy FFH. Wyjątkowo (Skarpa Storczyków, Piepergrund, Trockenrasen Geesow) jest to jeden, a w niewielkich ostojach łąkowych (Polska) lub kserotermicznych i torfowiskowych (Niemcy) po 2-3 typy siedlisk. W ostojach powyżej 500 ha występuje od 5 do 8 typów siedlisk. Do najcenniejszych pod tym względem należą: Nationalpark "Unteres Odertal" (18 typów siedlisk, jednakże jest to obszar najlepiej do tej pory zbadany), dolina Odry między Rzeczycą a Ścinawą, Chranena Krajinna Oblast "Poodri", Łęgi Nowosolskie i Dębnickie Trzęsawiska (dotychczas rozpoznano po 8 typów siedlisk) oraz Mittlere Oder, Grądy Odrzańskie i Wielki Bełcz (7 typów).

Spośród wymienionych co najmniej 6 ostoi posiadać powinno status Special Protection Areas i jako takie zgłoszone są przez kraje kandydackie (por. Gromadzki in. 1994, Pavelka i in. 1994, Grimmet, Jones 1997, Vlašín i in. 2000). Są to: Chranena Krajinna Oblast "Poodri", stawy rybne Łężczak, Grądy Odrzańskie (lasy w dolinie Odry: Kotowice i Siechnica), dolina Odry między Rzeczycą a Ścinawą, rezerwat Słońsk oraz "dolina Odry i jezioro Dąbie".

Pozostałe obszary, mimo występowania wielu gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I do Dyrektywy 79/409/EEC powinny być uznane za Special Area of Conservation, choć należy przyjrzeć się statusowi Łęgów Nowosolskich oraz Łęgów Borkowskich, gdzie gniazduje podobna liczba gatunków ww. ptaków, jak w już uznawanych ostojach.

Na terenie Niemiec za Special Protection Areas zostały uznane już Oderauer Genschmar oraz (częściowo) Nationalpark "Unteres Odertal". Niejasny jest jak dotąd status Mittlere Oder, w której to ostoi gniazduje duża liczba gatunków wymienianych w Dyrektywie 79/409/ECC.

<< Poprzednia | Następna >>