13. Dolina Odry między Rzeczycą a Ścinawą
MOTYWY:
- Siedliska: 8 (3150, 6410, 6430, 6510, 9170, 91D0 , 91E0, 91F0).
- Gatunki ptaków (DP): 15.
- Gatunki zwierząt 18 (DH II - 7, DH IV - 1, DH V - 3, KB - 7).
- Rośliny - 13 (DH V - 1, KB I - 2, CzK - 10).
OBSZAR:
POWIERZCHNIA:
OPIS:
Najcenniejszy odcinek doliny górnej Odry (km 297-334). Z uwagi na duże wartości przyrodnicze niejednokrotnie postulowano objęcie go ochroną w całości (Macicka, Wilczyńska 1993, Bobrowicz 1995, Jankowski, Świerkosz 1995), nawet w randze Parku Narodowego. W sieci ostoi w Polsce kod GOC200400 (mat. npbl. IOP). Obszar ten jest cenny z wielu punktów widzenia:
- wyszczególniany jest jako ostoja ptaków o randze europejskiej (Grimmet, Jones 1992, Gromadzki i in. 1994)
- na jego obszarze występuje ponad 1500 ha lasów łęgowych, wilgotnych grądów i ostatnie większe zachowane fragmenty łęgu wierzbowo-topolowego - fragmenty te w wielu punktach objęte są ekstensywną, zachowawczą gospodarką leśną przez co zachowały się w stanie zbliżonym do naturalnego (Świerkosz i in. 1999);
- na terenie ostoi znajduje się 9 ostoi cząstkowych zajętych przez łąki zalewowe i zmiennowilgotne o wysokim statusie ochronnym i bardzo cenne przyrodniczo (Świerkosz 2000);
Na badanym terenie wyróżniono łącznie 11 ostoi cząstkowych o różnej powierzchni, częściowo pokrywających się (Świerkosz 2000). Mimo bardzo dobrego stanu rozpoznania środowiska przyrodniczego wiele grup zwierząt (np. nietoperze, bezkręgowce) wymaga dalszych badań.
Cały kompleks rozciąga się po obu brzegach doliny na szerokości od kilkudziesięciu metrów (międzywale) do 3 km od nurtu Odry i odgraniczony jest miejscowościami: Rzeczyca - Prawików - Lubiąż - Gliniany - Domaszków - Tarchalice - Boraszyn - Małowice - Przyborów - Ścinawa - Dziewin - Grzybów - Malczyce. Część kompleksu znana jako Łęg Korea (przy ujściu Kaczawy do Odry) jest uznawana za najcenniejszy fragment łęgu wiązowo-jesionowego w dolinie Odry.
OSTOJE CORINE BIOTOPES:
obszar leży w zasięgu następujących ostoi:
353 - Łęgi Odrzańskie
353a - Łęg Korea
322 - Odra między Ścinawą a Głogowem (niewielki fragment powyżej Ścinawy)
SIEDLISKA:
mozaika zbiorowisk leśnych zachowanych w stopniu wysokim lub bardzo wysokim obejmująca łęgi Ficario-Ulmetum - 44.4.1 (44.42), grądy wilgotne Galio-Carpinetum - 41.241, łęgi wierzbowo-topolowe - 44.132 oraz stadia zastępcze i regeneracyjne tych zespołów. Niewielkie powierzchnie zajmują zbiorowiska łęgów olchowo-jesionowych Circaeo-Alnetum - 44.3341 oraz olesy Ribo nigri-Alnetum - 44.9112. Towarzyszy im wiele innych zbiorowisk roślinnych - w tym roślinność ze związków Magnopotamnion i Hydrocharition - 22.13, Magnocaricion - 53.21 i Phragmition - 53.1 (głównie Phragmitetum australis, Typhetum latifoliae, Glycerietum maximae) oraz łąki ze związków Molinion - 37.31 i Alopecurion - 32.8, które zajmują łącznie powierzchnię około 300 ha. Niewielkie fragmenty ostoi zajęte są przez zbiorowiska łąk świeżych (Arrhenatheretalia) 38 oraz zbiorowiska murawowe (Festuco-Brometea - 34.3). Na całym terenie częste są starorzecza we wszystkich stadiach rozwoju (od wypłyconych i wysychających po połączone z nurtem Odry), drobne cieki wodne, zabagnienia i młaki.
GATUNKI:
a) Ptaki
DP:
Ixobrychus minutus** (1 para), Ciconia nigra (2 pary), Ciconia alba* (licznie) Pernis apivorus* (6-7 par), Milvus migrans (8-10 par), Milvus milvus (4-5 par), Haliaeetus albicilla (1? para), Circus aeruginosus** (2 pary), Grus grus (4-5 par), Alcedo atthis* (5 par), Picus canus* (10-12 par), Dendrocopos medius (120 par), Ficedula parva* (min. 1 para), Ficedula albicollis (25-30 par), Porzana porzana* oraz Cygnus cygnus (lęgi prawdopodobne).
CZERWONA KSIĘGA:
4 gatunki wspólne z listą Natura 2000 (Ciconia nigra, Haliaeetus albicilla, Milvus milvus, Porzana porzana)
POTENCJALNIE ZAGROŻONE I RZADKIE REGIONALNIE:
Anas crecca, Anas strepera, Anas querquedula, Gallinago gallinago, Scolopax rusticola, Columba oenas. Mergus merganser, Falco subbuteo, Tringa ochropus
INNE:
Tringa totanus, Remiz pendulinus. Ardea cinerea (kolonia - 135 gniazd). W ostoi gniazduje ponad 100 (prawdopodobnie121) gatunków ptaków, a łącznie zanotowano tu obecność 160 gatunków. Bioróżnorodność powierzchni badanej w okolicy Tarchalic jest większe niż innych badanych powierzchni grądowych w Polsce. Ogólne zagęszczenie ptaków (77,1 par/10 ha) jest niższe niż w innych miejscach Polski - 81,4-91,1 gat./10 ha, jest natomiast zbliżone do zagęszczeń z Białowieży (61,2-75,9 par/10 ha) co świadczyć może o naturalnym charakterze zespołu lęgowego. Badania ilościowe na obszarze "Łęgu Korea" wykazały występowanie zespołu złożonego z 56 gatunków o zagęszczeniu ogólnym 88,5 pary / 10 ha
B) Inne gatunki zwierząt
DH II - Cerambyx cerdo, Misgurnus fossilis, Cobitis taenia, Triturus cristatus, Bombina bombina, Castor fiber*, Myotis myotis.
DH IV - Hyla arborea.
DH V - Barbus barbus, Rana esculenta, Martes martes.
KB - Silurus glanis (III), Bufo bufo (III), Lacerta vivipara (III), Natrix natrix (III), Anguis fragilis (III), Rana temporaria (III), Meles meles (III).
CHRONIONE:
Argyope bruennichi, Talpa europaea
C) Rośliny
DH V Galanthus nivalis
KB I - Trapa natans, Salvinia natans
Czerwona Lista - Gladiolus palustris (kat. E), Epipactis palustris (kat. V), Dactylorhiza maculata (kat. V), Cephalanthera rubra (kat. V), Lathyrus palustris, (kat. V), Cnidium dubium (kat. V), Rosa gallica. (kat. V), Carex pulicaris (kat. V), Viola persicifolia (kat.V), Melampyrum cristatum (kat. R).
chronione: ponad 30 gatunków w tym m.in. Dactylorhiza majalis, Listera ovata, Platanthera bifolia, Epipactis helleborine, Neottia nidus avis, Centaurium erythraea subsp. erythraea, Gentiana pneumonanthe, Iris sibirica, Dianthus armeria, Dianthus superbus, Digitalis grandiflora, Gladiolus imbricatus, Lilium martagon, Nuphar luteum, Nymphaea alba, Nymphaea candida, Ornithogallum collinum, Ornithogallum umbellatum, Primula veris, Hedera helix, Galium odoratum, Convallaria majalis i Muscari comosum.
INNE:
nie dysponujemy jak dotąd pełnym wykazem flory tego obszaru, jednak liczbę gatunków roślin naczyniowych można szacować na 600-700 taksonów. W samym rezerwacie "Odrzyska" i w jego otulinie stwierdzono na obszarze około 20 ha 232 gatunki (Macicka, Wilczyńska 1995).
ZAGROŻENIA:
intensywna gospodarka leśna, niekontrolowane wycinki drzew w międzywalu, osuszanie terenu wskutek melioracji, zaburzenia w krążeniu wód gruntowych, osuszanie i wypłycanie starorzeczy, odcięcie części obszaru od regularnych zalewów, eutrofizacja wód w starorzeczach, planowane inwestycje wodne w regionie Rzeczycy i Lubiąża, synantropizacja obszaru (do gatunków ekspansywnych zaliczyć można Fraxinus pensylvanica, Reynoutria sp., Solidago sp., Aster sp. ). W przypadku łąk natomiast: zaprzestanie gospodarowania, rozwój gatunków nitrofilnych, zamiana w pola uprawne, podsiewanie mieszankami traw etc.
STATUS OCHRONNY: